Bireyin cinsel gelişimi anne karnında başlar. Toplum genelinde tabu olarak görülen cinsel gelişim kavramı aslında insanın gelişim öyküsünde bedensel, zihinsel, sosyal, duygusal gelişim kadar önemli bir role sahiptir. Bu gelişim evrelerini de birbirinden ayırmak söz konusu değildir.

Çocuklarla ilgili cinsellik kavramı gündeme geldiğinde yetişkin kendi zihniyle bu kavram üzerinde düşünmektedir. Aslında problem bu noktada ortaya çıkabilir. Çünkü, cinsel birleşme ve cinsellik çok ayrı kavramlardır. Yetişkinler çocuklarının cinsel gelişim evrelerine bu kavramların ayrımını bilerek eşlik ederlerse çok daha rahat bir şekilde bu süreci ilerletebilirler.

Çocuklar neler yaşar, ne ile karşılaşır ve biz nasıl eşlik etmeliyiz?

• 0-2 YAŞ

Birey bu dönemde fiziksel uyaranlara çok hassastır. Ten teması, süt, aldığı gıdanın sıcaklığı, dokunma vb. Hem duygusal hem fiziksel doyum bebeklik döneminde bu şekilde sağlanır.

Alt değiştirilirken veya yanlışlıkla çocuk kendi cinsel bölgesine dokunursa ve bundan haz aldığını fark ederse davranışı tekrarlayabilir. Bu olumlu ya da olumsuz değerlendirilecek bir durum değildir. Kendi bedenini keşfetme halidir.  Emme de aynı noktada bu dönemde çocuğun haz doyumunu sağlar.

• 2-4 YAŞ

2 yaştan sonra çocuğun da ebeveynin de dikkati cinsel bölgeye ait davranışlara kayabilir. Haz aldığını fark eden çocuk bu davranışı tekrarlayabilir. Bebekliğe göre biraz daha yoğun bir ilgi olabilir. Bu ilgiden ebeveyn huzursuzluk duyabilir. Bu davranış tümüyle doğal ve sağlıklıdır. Cinsel eğitim dönemi tam olarak bu noktada başlar.

“Yapma ayıp” söylemleri, kaş göz hareketleri vb davranışlar ebeveynlerin otomatik olarak veya farkında olmadan verdiği tepkiler arasında en yaygın olanlarıdır. Bir durumu ayıp olarak açıklamak o duruma yardımcı olmaz.

Erken dönemde mastürbasyona müdahale etmemek daha doğrudur. Görmezden gelmeye çalışmak veya özel olduğuna dair ufak bir açıklama yapmak yeterlidir

İstisnai durumları vardır. Çocuk çok sık mastürbasyon yapmaya başlayabilir. Bu sık davranışı fark ettiğinizde  bir uzmanla ilerlenmelidir. Çünkü çocuk bu davranışı var olan stres faktörüne karşı bir rahatlama aracı olarak kullanıyor olabilir.

• 4-6 YAŞ

Bu dönemde evciliklerde cinselliğe dair mesajlar başlar. Belli başlı yansıtmalar görülebilir “Bunlar öpüşüyorlarmış” , “Bunlar karı-kocaymış” gibi. Bu dönemde önem verdiğimiz ve göz önünde bulunması gereken şey gelişimine uygun konuları ve materyalleri oyun içinde görmektir. Çocuklarda iletişim dili oyundur ve oyunlara dikkat etmekte fayda vardır.

5 yaş civarı kendi cinsiyetinin ve karşının farkındadır. Buna yönelik sorular sormaya başlayabilir. Burada sadece çocuğun sorusuna cevap vermek, çocukla gitmek sadece ihtiyacı içinde kalmak önemlidir.

• OKUL DÖNEMİ / GİZİL DÖNEM

Çocukların “uslandığı”, aferin/peki peşinde koşturduğu, ödülü sevdiği dönem. Başarı ve onay dönemi diyebiliriz. Bu dönemde cinsellikle ilgili davranışlar söylemler görülmemesi cinsel gelişimin durduğu ve ya yok olduğu anlamına gelmez. Bastırılır. Çocuk için öncelikler ve önem arz eden şeyler değişebilir.

• ERGENLİK DÖNEMİ

Kızlarda 10-11 yaş civarı, erkeklerde 11-12 yaş döneminde görülebilir. Bu dönemde okula ilgi azalabilir, arkadaşlıklar önem arz eder. Ebeveyni sorgulamalar başlar “Sen nereden bileceksin?”. Ebeveyni bilge sanan çocuk bu evrede öyle olmadığını fark eder.

Bu noktada ebeveynin kendine şunu sorması faydalı olabilir. “Ben bu dönemdeyken nasıl bir desteğe ihtiyacım vardı? Vücudumda ve bütünümde değişen bu kadar çok şey varken ebeveynimden beklentim neydi?”

Bu dönem fiziksel ve duygusal olarak bir çok değişimin olduğu bir dönemdir ve doğal olarak kaygıyı meydana getirir. Bu yüzden ergenlik döneminde önleyici olmak, bilgilendirme yapmak çok önemlidir. Birey yaşayacağı değişimleri bilirse, “normal” olduğunu idrak ederse, herkes için geçerli olduğunu fark edip herkesin akışının ve gelişiminin farklı olduğunu bilirse bu süreçte çok daha rahatlar.

Bu dönemde çocuğa ergenliği anlatılmamalı. Çocuğun hızını takip ederek ilerlenmelidir. Bir nevi attığı pasları gole çevirmek diyebiliriz. Bunu da iletişimde kalarak yapabiliriz. Film izlerken sorulan sorular, sohbet esnasında açılan konular vb. durumları fırsata çevirebilirsiniz.

Tüm bunları çocuğun merak ettiği ölçüde yapmak önemlidir. Çocuğun gelişimindeki bu alanda ebeveynlerin cinselliğe karşı tutumu çok önemli bir rol oynamaktadır. Bu noktada çocukların hayatına eşlik eden bir yetişkin olarak cinselliğe olan bakış açımızı tekrardan gözden geçirmekte, gerekiyorsa bakış açmızı değiştirmekte fayda vardır. Gelişim dönemi içinde “aşırı” olarak değerlendirdiğiniz, çocuğunuzun işlevselliğini bozduğunu düşündüğünüz ve bu durum karşısında nasıl davranmanız gerektiğini bilemediğiniz durumlarda bir uzmandan destek alabilirsiniz.

Nezihi Ünal

Çocuk & Ergen Psikoloğu/Oyun Terapisti